พิพิธภัณฑ์ลุ่มน้ำป่าสัก
พิพิธภัณฑ์ลุ่มน้ำป่าสัก ตั้งอยู่ในบริเวณเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์ บ้านแก่งเสือเต้น ต.หนองบัว อ.พัฒนานิคม จ.ลพบุรี
พิพิธภัณฑ์ลุ่มน้ำป่าสักสร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2541 โดยกรมศิลปากรเป็นผู้รับผิดชอบ เมื่อสร้างเสร็จแล้วจึงได้มอบให้กรมชลประทานเป็นผู้ดูแล จัดเป็นพิพิธภัณฑ์เฉพาะเรื่อง เป็นการจัดแสดงมรดกทางวัฒนธรรมในพื้นที่กักเก็บน้ำในเขื่อนป่า่สักชลสิทธิ์ ซึ่งได้ี่ขุดพบหลักฐานที่สำคัญเป็นประโยชน์ในด้านโบราณคดี ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมในพื้นที่โครงการฯ รวมทั้งการดำรงชีวิต สภาพแวดล้อม ความเป็นไปต่างๆ ตลอดจนความรุ่งเรืองของชุมชนในบริเวณนี้ ยังได้รวบรวมข้อมูลด้านการชลประทาน ข้อมูลเกี่ยวกับเขื่อนป่าสัก ข้อมูลด้านภูมิศาสตร์ และทรัพยากรธรรมชาติ จัดแสดงไว้ในพิพิธภัณฑ์ลุ่มน้ำป่าสัก
การจัดแสดงแบ่งเป็น 6 ส่วน
ส่วนที่ 1 อาคารเก้าเหลี่ยมเป็นจุดเริ่มของการเข้าชมพิพิธภัณฑ์จัดแสดงเรื่อง "การชลประทานในประเทศไทย"และพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชกับการชลประทาน จากนั้นเป็นทางเดินเข้าสู่อาคารใหญ่
ส่วนที่ 2 จัดแสดงเรื่อง "ย้อนรอยอารยธรรม" โดยจัดแสดงหลักฐานการตั้งถิ่นฐานยุคต่างๆ ที่กรมศิลปากรได้สำรวจขุดพบหลักฐานในบริเวณเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์ ตั้งแต่อดีตของมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ และการตั้งถิ่นฐานยุคต่อๆ มาคือ สมัยทวารวดี สมัยอยุธยา เป็นต้น เช่น โครงกระดูก เครื่องมือหิน เครื่องมือโลหะ เครื่องประดับ และภาชนะต่างๆ
ส่วนที่ 3 จัดแสดงเรื่อง "วัฒนธรรมท้องถิ่น" จัดแสดงวิถีชีวิตของมนุษย์รุ่นสุดท้ายที่เข้ามาอาศัยในพื้นที่เก็บกักน้ำของโครงการฯ ได้แก่ ชาวไทยเบิ้ง ซึ่งเป็นกลุ่มคนอพยพมาจากเมืองเวียงจันทน์ประเทศลาว มีการนำวิถีชีวิตที่มีเอกลักษณ์ของชาวไทยเบิ้งมาจัดแสดงเช่น ที่อยู่อาศัย เสื้อผ้า ภาษา วัฒนธรรม ประเพณี และการดำรงชีวิต
ส่วนที่ 4 จัดแสดงเรื่อง "ภูมิศาสตร์" เป็นความรู้ด้านธรรมชาติที่มีข้อมูลเกี่ยวกับภูมิประเทศ ภูมิอากาศ แหล่งน้ำที่เป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำป่าสัก
ส่วนที่ 5 จัดแสดงเรื่อง "ทรัพยากรธรรมชาติ" เช่นป่าไม้ และสัตว์ป่าที่แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ของพื้นที่ในอดีต ได้นำต้นไม้และพืชพรรณที่เคยมีอยู่ในพื้นที่มาปลูกจำลองไว้ เช่น สักทอง ประดู่ป่า ไผ่ และต้นค้อ
ส่วนที่ 6 จัดแสดงเรื่อง "ป่าสักวันนี้" จัดในลักษณะห้องแสดง 'สไลด์มัลติวิชั่น' เป็นการนำเสนอข้อมูลเนื้อหาสาระต่างๆ ที่ได้ชมมาแล้วทั้ง 5 ส่วน นำมาสรุปใส่แสง สี เสียง และก่อนเข้าห้องแสดง ป่าสักวันนี้ จะมีป้ายนิเทศที่มีเสียงเมื่อเดินผ่านเข้าไปใกล้ๆ จะมีเสียงอธิบายถึงทัศนคติของหลากหลายบุคคล หลายอาชีพที่มีต่อโครงการพัฒนาลุ่มน้ำป่าสักอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
การเข้าชมพิพิธภัณฑ์ที่ได้รับความรู้แล้วยังได้ชมเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์ซึ่งเป็น "เขื่อนดินที่ยาวที่สุดในประเทศไทย" พิพิธภัณฑ์ลุ่มน้ำป่าสักเปิดให้เข้าชมตั้งแต่เวลา 8.00-16.00 น. ตั้งแต่วันพุธถึงวันอาทิตย์ เว้นวันจันทร์-อังคาร และวันหยุดนขัตฤกษ์ ไม่เก็บค่าเข้าชม
การเดินทางจากจังหวัดสระบุรีใช้เส้นทางสายพหลโยธินเมื่อถึงตำบลพุแคเปลี่ยนเส้นทางมาสายพุแค-ลำนารายณ์ ถึงสี่แยกพัฒนานิคมซอย 12 ให้เลี้ยวขวามาตามทางหลวงหมายเลข 3017 และการเดินทางจากจังหวัดลพบุรีเริ่มที่วงเวียนสมเด็จพระนารายณ์ใช้เส้นทางพหลโยธินประมาณ 4 กิโลเมตร แล้วเลี้ยวซ้ายตามทางหลวงหมายเลข 3017 ผ่านบ้านโคกตูม และอำเภอพัฒนานิคมเข้าสู่เขื่อนป่าสักฯ ระยะทางรวมประมาณ 57 กิโลเมตร
รถไฟจากกรุงเทพฯ โดยสารรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือ และขบวนที่จอดสถานีย่อยเขื่อนป่าสักฯ (เช่นขบวนกรุงเทพ-หนองคาย) ในวันเสาร์-อาทิตย์ และวันหยุดราชการมีรถไฟขบวนพิเศษ ไป-กลับกรุงเทพฯ-เขื่อนป่าสักชลสิทธิ์
รถประจำทางขึ้นรถโดยสารที่สถานีขนส่งลพบุรี สายลพบุรี-หนองม่วง ระยะทางประมาณ 47 กิโลเมตร ผ่านทางเข้าเขื่อนป่าสักฯ และต้องเดินหรือโดยสารรถยนต์หรือรถมอเตอร์ไซค์รับจ้างเข้าไปถึงพิพิธภัณฑ์ลุ่มน้ำป่าสัก
โทร. 036-494031,494032