เกษตรกรรม
แปรรูปผลผลิตทางการเกษตร
หัถตกรรม
อุตสาหกรรม
อาชีพสำคัญ นอกจากการเพาะปลูกแล้วด้านปศุสัตว์ก็เป็นอาชีพรองลงมา สัตว์เศรษฐกิจสำคัญ ของจังหวัด ได้แก่ โคเนื้อ โคนม กระบือ ไก่ ถึงแม้ว่า สัดส่วนด้านปริมาณการเลี้ยงสัตว์จะไม่สูงนักเมื่อ เทียบกับปริมาณทั้งประเทศ แต่ลพบุรีก็มีศักยภาพในการผลิตทางด้านปศุสัตว์สูงเนื่องจากมีทุ่งหญ้า เลี้ยงสัตว์และประกอบกับมีวัตถุดิบในการแปรรูปเพื่อทำอาหารสัตว์ ได้แก่ ข้าวโพดเลี้ยงและข้าวฟ่าง เนื่องจากความสมบูรณ์ทางด้านธรรมชาติ อาชีพการประมงก็เป็นอาชีพหนึ่งทำรายได้ให้กับประชากร ในจังหวัดเป็นอย่างมาก มีการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ปลาที่ทำการเพาะเลี้ยงมากที่สุดได้แก่ ปลาดุก รองลงมาคือ ปลาตะเพียน ปลานิล ปลาสวายและเทโพ ตามลำดับส่วนสัตว์น้ำที่จับได้จากแหล่งน้ำ ในธรรมชาติได้แก่ ปลาช่อน ปลาดุก ปลาตะเพียน
ปัจจุบันประชากรในจังหวัดลพบุรีประมาณร้อยละ 70 ประกอบอาชีพเกษตรกรรมหลายสาขา เช่น การกสิกรรม การเลี้ยงสัตว์ และการประมง เป็นต้น
อาชีพที่ชาวลพบุรีประกอบ ได้แก่
การกสิกรรม คืออาชีพการทำนาทำไร่ ปลูกพืชผักผลไม้ทั่วไปซึ่งสามารถแบ่งประเภทกสิกรรมได้ดังนี้
- การทำนา เกษตรกรส่วนใหญ่ทำนาปลูกข้าวบริเวณที่ราบลุ่มในอำเภอเมืองลพบุรี อำเภอท่าวุ้ง และ อำเภอบ้านหมี่
- การทำไร่ เกษตรกรส่วนใหญ่จะทำไร่บริเวณที่ราบสลับภูเขาในท้องที่ของอำเภอชัยบาดาล พัฒนานิคม ท่าหลวง โคกสำโรง หนองม่วง พืชไร่ที่สำคัญ คือ ข้าวโพด ข้าวฟ่าง อ้อย มันสำปะหลัง ทานตะวันและถั่ว
- การทำสวน เกษตรกรส่วนใหญ่ปลูกผลไม้ได้แก่ น้อยหน่า ละมุด มะม่วง กระท้อน ส้มเขียวหวาน นอกจากนี้ยังมีพื้นที่บางส่วนปลูกดอกไม้ ไม้ประดับ และกำลังขยายตัวในอนาคต
การปศุสัตว์ สัตว์ที่พบทั่วไปในจังหวัดลพบุรี ส่วนใหญ่เลี้ยงเป็นเชิงธุรกิจมีการทำฟาร์มขนาดใหญ่ และขนาดเล็ก สัตว์ที่เลี้ยงได้แก่ ไก่ โค สุกร นอกจากนี้ การเลี้ยงไก่ส่วนใหญ่อยู่ในเขตอำเภอพัฒนานิคม โคกสำโรง เมืองลพบุรีและหนองม่วง การเลี้ยงสุกรส่วนใหญ่อยู่ในเขตอำเภอพัฒนานิคม โคกสำโรง เมืองลพบุรี และท่าวุ้ง ส่วนการเลี้ยงโคเนื้อและโคนมส่วนใหญ่เลี้ยงในพื้นที่อำเภอพัฒนานิคม และอำเภอชัยบาดาล โดยมีสหกรณ์ในพื้นที่จำนวน 12 แห่ง เป็นแหล่งรับซื้อน้ำนมดิบ (สหกรณ์ตั้งอยู่ในอำเภอชัยบาดาล 1 แห่ง พัฒนานิคม 4 แห่ง ท่าหลวง 1 แห่ง หนองม่วง 2 แห่ง เมืองลพบุรี 2 แห่ง และลำสนธิ 2 แห่ง)
การประมง ส่วนใหญ่เป็นการประมงน้ำจืดจากแหล่งน้ำธรรมชาติ เช่น แม่น้ำลพบุรีแม่น้ำป่าสัก แม่น้ำ บางขามลำน้ำสนธิ แต่ปริมาณที่ได้ไม่พองเพียง จึงมักมีการเลี้ยงปลาเศรษฐกิจในนาข้าวในกระชัง และใน บ่อเลี้ยงที่อำเภอเมืองลพบุรี อำเภอท่าวุ้ง อำเภอบ้านหมี่ ปลาที่เลี้ยงมากได้แก่ ปลาตะเพียนปลาดุก นอกจากนี้ ยังมีการเลี้ยงสัตว์เลื้อยคลาน สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ เป็นการค้า เช่นจระเข้ กบและตะพาบน้ำ เป็นต้น
- ผลิตภัณฑ์แปรรูปผลผลิตทางการเกษตรจากผัก และผลไม้ อาทิเช่น กล้วยอบเนย กระท้อนแช่อิ่ม ผลไม้ดอง วุ้นมะพร้าว
- ผลติภัณฑ์แปรรูปผลผลิตทางการเกษตรจากธัญพืช พืชหัว และพืชน้ำตาล อาทิเช่น เมล็ดทานตะวันอบเกลือ มะพร้าวแก้ว ข้าวหลาม น้ำมันมะพร้าว เต้าหู้ น้ำพริกเผา
- ผลติภัณฑ์แปรรูปผลผลติทางการเกษตรจากสัตว์ และผลิตภัณฑ์จากสัตว์ อาทิเช่น ไข่เค็มดินสอพอง กุนเชียง ปลาส้มแผ่น หมูส้ม ไส้กรอก
หัตถกรรมพื้นบ้านลพบุรี
หัตถกรรมพื้นบ้าน หมายถึง การสร้างสรรค์สิ่งต่าง ๆ ขึ้นใช้สอยด้วยมือของชาวบ้านหัตถกรรมพื้นบ้านของแต่ละท้องถิ่น จะสัมพันธ์กับสภาพแวดล้อมทางภูมิศาสตร์ สังคม ขนบธรรมเนียมประเพณีและความเป็นอยู่ของท้องถิ่นนั้นๆ
หัตถกรรมพื้นบ้านของจังหวัดลพบุรีทำกันอยู่ทั่วๆ ไป งานหัตถกรรมบางชนิด ใช้วัตถุดิบทีมีอยู่มากในพื้นที่นั้น และบางชนิดก็ใช้วัตถุดิบที่ซื้อมาจากที่อื่น หัตถกรรมพื้นบ้านที่สำคัญของจังหวัดลพบุรี มีดังนี้
1. งานหัตถกรรมประเภทเครื่องจักสาน มีการทำทั่วไปทุกอำเภอ ทั้งนี้เพราะวัสดุที่ใช้ทำงานจักสานมีอยู่ทั่วไป แหล่งเครื่องจักสานที่สำคัญของจังหวัดลพบุรี อยู่ที่อำเภอเมือง อำเภอท่าวุ้ง อำเภอบ้านหมี่ ผลิตภัณฑ์ประเภทเครื่องจักสานที่สำคัญของจังหวัดลพบุรี ส่วนใหญ่ได้แก่ กระบุง ตะกร้า แหล่งจำหน่ายสินค้าประเภทนี้ มีมากแถวตลาดท่าโพธิ์ อ.เมือง ลพบุรี ส่วนแหล่งผลิตที่มีชื่อคือที่ ต.บางพึ่ง อ.บ้านหมี่ ที่สามารถผลิตเครื่องจักสาน ที่มีลวดลายงดงาม ประณีต สิ่งที่ผลิต ได้แก่ ตะกร้า เครื่องสานต่าง ๆ แต่เป็นที่น่าเสียดายว่างานละเอียดที่ประดิษฐ์จากที่นี่ไม่แพร่หลายในท้องตลาด เพราะงานส่วนใหญ่ เป็นงานที่มีผู้สั่งทำหรือสั่งจองแล้วทั้งสิ้น
2. งานหัตถกรรมประเภททอเสื่อกก มีทำเฉพาะที่บ้านท่าดินดำ อ.ชัยบาดาล จงลพบุรี เนื่องจากที่หมู่บ้านนี้ปลูกต้นกกกันมาก จึงใช้เวลาว่างจากการทำไร่ มาทำเสื่อกกและทำผลิตภัณฑ์จากกกขึ้นจำหน่าย
3. งานหัตถกรรมประเภททอผ้า มีการทำในเขตอำเภอเมือง อำเภอโคกสำโรง และอำเภอบ้านหมี่ แต่แหล่งที่ทอผ้าพื้นเมืองมากที่สุดได้แก่ อำเภอบ้านหมี่ โดยเฉพาะในเขต ต.บ้านกล้วย บ้านทราย บ้านหินปัก ผู้ที่ทอผ้าในเขตอำเภอบ้านหมี่ มักเป็นชาวบ้านที่มีเชื้อสายมาจากลาวพวน งานทอผ้าที่นี่นับว่าเจริญก้าวหน้า จนสามารถทำเป็นอุตสาหกรรมในครัวเรือน ออกจำหน่ายในแหล่งอื่น ๆ ผ้าที่ทอที่อำเภอบ้านหมี่ มีหลายลักษณะ เช่น ผ้ามัดหมี่ไหม ผ้ามัดหมี่ฝ้าย ผ้าขาวม้าลายไส้ปลาไหล ซึ่งได้ชื่อว่าเป็นผ้าขาวม้าที่มีคุณภาพชั้นยอดของเมืองไทย
4. งานหัตถกรรมประเภทเจียระไนพลอย มีการทำกันมากในเขตอำเภอบ้านหมี่ พลอยที่นำมาเจียระไน ส่วนใหญ่นำมาจากจังหวัดจันทบุรี
5. งานหัตถกรรมประเภทหล่อโลหะ "เครื่องทองเหลืองบ้านท่ากระยาง" บ้านช่างหล่อทองของลพบุรี ตั้งอยู่บริเวณหลังวัดตองปุ เขตบ้านท่ากระยาง ตำบลทะเลชุบศร อำเภอเมืองลพบุรี เป็นแหล่งผลิตทองเหลืองที่เก่าแก่มาก
งานหล่อรุ่นแรก ทำกันแต่พระขนาดหน้าตัก 5 นิ้ว ราคา 12 บาท สมัยก่อนมีชาวบ้านทำกันเพียง 5-6 เจ้าเท่านั้น แต่ปัจจุบันนิยมทำมากขึ้น และนิยมหล่อพระพุทธรูป เทวรูป งานที่ทำส่วนมากจะเป็นการหล่อพระพุทธรูปปางต่างๆ ทั้งพระประจำวัน พระสมัยเชียงแสน สมัยสุโขทัย และพุทธลักษณะอื่นๆ ตลอดจนเครื่องใช้ทองเหลืองบางประเภท เช่น หม้อน้ำมนตร์ ชาวบ้านท่ากระยางนั้นส่วนมากจะทำส่งร้านในกรุงเทพฯ และบางส่วนส่งร้านพุทธธรรมในตลาดลพบุรี.
เครื่องดนตรีไทยฝีมือช่างตั๊ก
ช่างตั๊ก หรือ นายจำปี แสงพลบ เป็นชาวลพบุรีโดยกำเนิด เริ่มชีวิตการทำเครื่องดนตรีไทยตั้งแต่วัยหนุ่ม โดยขอเป็นลูกศิษย์ครูผิน เพ็งพงษ์ศา (ปัจจุบันเสียชีวิตแล้ว) วิชาแรกที่ร่ำเรียนคือ การเปลี่ยนผืนระนาดเอก จากนั้นจึงหัดทำรางระนาด และเครื่องดนตรีไทยอย่างอื่นจนครบ ทั้ง ดีด สี ตี เป่า
เครื่องดนตรีไทยของช่างตั๊กแต่ละชิ้นยังมีรูปแบบเป็นเอกลักษณ์ เช่นถ้าเป็นจะเข้ จะใช้ สเตนเลส แต่ที่อื่นใช้ผิวไม้ไผ่ โต๊ะรับสายก็ใช้สเตนเลสเหมือนกัน ที่อื่นใช้ทองเหลือกง ที่ใช้สเตนเลสทำ เพราะทำให้เสียงดีกว่าและทนกว่าด้วย และที่สำคัญมีเดินคิ้วรอบตัวด้วยงาเทียม เป็นพลาสติกสั่งจากรุงเทพฯ ส่วนระนาดก็จะเดินคิ้วรอบตัวด้วยงาเทียม และแกะงาเทียมเป็นรูปเทพนมติดที่หน้าโขน กับที่กลางราง
จังหวัดลพบุรีมีโรงงานอุตสาหกรรมตั้งอยู่จำนวน 532 โรง มีเงินลงทุนรวม 28,284 ล้านบาท และมีการจ้างงาน รวม 32,078 คน โรงงานอุตสาหกรรมที่ตั้งอยู่มีทั้งขนาดเล็กจนถึงขนาดใหญ่ ซึ่งมีทั้งอุตสาหกรรมที่ผลิตเพื่อจำหน่ายในประเทศ และส่งออกไปยังต่างประเทศ โดยมีหมวดอุตสาหกรรมที่มีมากที่สุด คือ หมวดอุสาหกรรมการบริการ รองลงมาอุตสาหกรรมการเกษตร อุตสาหกรรมก่อสร้าง อุตสาหกรรมแปรรูปไม้ และอุตสาหกรรมอาหาร เป็นต้น
อุตสาหกรรมภายในจังหวัดลพบุรี แบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ ได้ดังนี้
1. อุตสาหกรรมแปรรูปทางการเกษตร จังหวัดลพบุรี มีพืชเศรษฐกิจที่สำคัญหลายชนิด เช่นข้าว ข้าวโพด ข้าวฟ่าง อ้อย มันสำปะหลัง ถั่วต่างๆ และมีโรงงานอุตสาหกรรมเกี่ยวกับการเกษตรที่สำคัญได้แก่ โรงสีข้าว โรงผลิตน้ำตาลทราย โรงงานทำอาหารสัตว์ และโรงอบเมล็ดพืช
2. อุตสาหกรรมที่เกี่ยวกับการผลิตวัสดุ อุปกรณ์การก่อสร้าง ปัจจุบันการก่อสร้างอาคารที่พักอาศัย อาคารพาณิชย์เกิดขึ้นหลายโครงการจึงได้มีโรงงานอุตสาหกรรมที่เกี่ยวกับการก่อสร้างเกิดขึ้นเช่น โรงงานโม่ บด ย่อยหิน โรงงานทำคอนกรีตบล็อก โรงงานทำอิฐดินเผา และโรงงานไสไม้ ทำประตู หน้าต่างไม้
3. อุตสาหกรรมที่เกี่ยวกับยานพาหนะ ปัจจุบันยานพาหนะถือว่าเป็นปัจจัยที่ห้าเกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวันของผู้คนมากขึ้น ได้มีโรงงานมากขึ้นเช่น โรงงานซ่อมรถยนต์ โรงงานซ่อมอุปกรณ์เครื่องยนต์ โรงงานเคาะพ่นสีรถยนต์ และโรงงานปะ หล่อดอกยางรถยนต์ ทำท่อไอเสีย ซ่อมเบตเตอรี่
4. อุตสาหกรรมเพื่อการส่งออก เป็นโรงงานที่ผลิตเพื่อการส่งออกโดยเฉพาะ เช่น โรงงาน มินิแบไทยอิเล็กทรอนิกส์ เป็นโรงงานผลิตชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์เพื่อการส่งออก และโรงงาน เบทาโกร ซึ่งผลิตอาหารสัตว์เพื่อส่งจำหน่ายทั้งภายในประเทศและต่างประเทศ