พระที่นั่งไกรสรสีหราช หรือ พระที่นั่งเย็น
พระที่นั่งไกรสรสีหราช หรือ พระที่นั่งเย็น ตั้งอยู่ที่ตำบลทะเลชุบศร อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี
สมเด็จพระนารายณ์มหาราช โปรดฯ ให้สร้างพระที่นั่งไกรสรศรีหราชขึ้น เพื่อทรงใช้เป็นสถานที่ประทับพักร้อน และมีความสำคัญใน ฐานะที่สมเด็จพระนารายณ์มหาราชฯ ใช้เป็นสถานที่สำรวจจันทรุปราคา เมื่อวันที่ 11 ธันวาคม 2228 ร่วมกับบาทหลวงเจซูอิต และบุคคล ในคณะทูตชุดแรกที่พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งประเทศฝรั่งเศสส่งมาเจริญสัมพันธไมตรี เหตุที่ได้ใช้พระที่นั่งเย็นเป้นที่สำรวจจันทรุปราคามีบันทึกของชาวฝรั่งเศลกล่าวว่า
" เป็นที่เหมาะสมมองท้องฟ้าได้ทุกด้าน และมีพื้นที่กว้างมากพอสำหรับที่จะติดตั้งเครื่องมือ " ยังมีภาพการสำรวจจันทรุปราคาที่พระที่นั่งเย็นซึ่งชาวฝรั่งเศสวาดไว้เป็นรูปสมเด็จพระนารายณ์ฯ ทรงสวมลอม พอก ทรงกล้องส่องยาววางบนขาตั้งทอดพระเนตรพระจันทร์จากสีหบัญชรของพระที่นั่งเย็น และตรงเฉลียงสองข้างสีหบัญชรด้านหนึ่งมีขุนนางหมอบกราบ อีกด้านหนึ่งนักดาราศาสตร์กำลังสังเกตการณ์โดยใช้กล่องส่อง จึงกล่าวได้ว่า การศึกษาวิชาดาราศาสตร์สมัยใหม่เกิดขึ้นครั้งแรกในประเทศไทย ณ พระที่นั่งเย็นเมืองลพบุรี
ลักษณะพระที่นั่งไกรสรสีหราช หรือพระที่นั่งเย็น เป็นพระที่นั่งชั้นเดียว มีผังเป็นทรงจตุรมุข ตรงมุขหน้ามีมุขเด็จยื่นออกมา และมีสีหบัญชรกลางมุขเด็จ ก่อด้วยอิฐ สอปูน เป็นอาคารทรงไทย ประตูหน้าต่างเป็นแบบสีเหลี่ยมสอบเข้าหากัน มีซุ้มหน้าต่างและซุ้มประตูทำเป็นซุ้มเรือนแก้วทำด้วยปูนปั้น ตัวอาคารแบ่งเป็น 3 ส่วน
- ส่วนหน้าเป็นห้องโถงมีมุขเด็จ เข้าใจว่าเป็นที่สมเสด็จผ่านหรือเป็นที่ออกขุนนาง
- ส่วนกลางเป็นที่ประทับส่วนพระองค์
- ส่วนหลังเป็นที่พักฝ่ายใน
บริเวณพระตำหนักจะกั้นด้วย ฉนวนหรือเขื่อนเพชร ทั้งด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตก นอกเขื่อนเพชรทาง ด้านทิศเหนือและทิศใต้ของพระที่นั่งส่วนแรก ในบริเวณพระที่นั่งมีอาคารเล็กๆ ก่อด้วยอิฐอาจจะอาคารที่พัก 4 หลัง
ปัจจุบันพระที่นั่งเย็น คงเหลือเพียงผนังพระที่นั่ง ฉนวนหรือเขื่อนเพชร ลวดลายบนพื้นกรอบซุ้มเรือนแก้ว ของกรอบประตูและหน้าต่างเหลืออยู่เพียงเล็กน้อย