แหล่งเรียนรู้เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาสมโภชน์
ที่ทำการเขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาสมโภชน์ หมู่ 6 ตำบลนาโสม อำเภอชัยบาดาล จ.ลพบุรี
เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาสมโภชน์มีพื้นที่ครอบคลุม 4 ตำบลได้แก่ ตำบลนาโสม ตำบลหนองยายโต๊ะ ตำบลบัวชุม ตำบลซับตะเคียน อำเภอชัยบาดาล จังหวัดลพบุรี มีพื้นที่ประมาณ 8,440 ไร่ เขาสมโภชน์เป็นภูเขาหินปูนสูงชัน 2 ลูก ที่ต่อเนื่องเป็นเทือกเขาเดียวกันตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ของอำเภอชัยบาดาล จังหวัดลพบุรี วางตัวในแนวทิศตะวันตกเฉียงเหนือทอดยาวไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ยาวประมาณ 9 กิโลเมตร กว้างประมาณ 2 กิโลเมตร มีความสูงจากระัดับน้ำทะเลปานกลางตั้งแต่ 200-695 เมตร อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าชัยบาดาล อำเภอชัยบาดาล จังหวัดลพบุรี ได้รับประกาศเป็นเขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาสมโภชน์ตามประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เมื่อวันที่ 13 สิงหาคม พ.ศ.2539 สิ่งที่น่าสนใจของเขตห้ามล่าสัตว์ป่าแห่งนี้คือ
1. สภาพป่าปกคลุมพื้นที่ประกอบด้วยป่าไม้ 2 ลักษณะคือ ป่าดิบแล้งขึ้นปกคลุมตามหุบเขาและีป่าเบญจพรรณตามเชิงเขาและที่ราบเชิงเขา พันธุ์ไม้มีหลากหลายชนิด ได้แก่ ประดู่ มะค่าโมง ปู่เจ้า ตะเคียนทอง ตะเคียนหมู ฯลฯ นอกนั้นก็จะเป็นพันธุ์ไม้ที่มีผลเป็นอาหารขอสัตว์ ได้แก่ ไทร มะกอกป่า มะกัก กะเบากลัก มะซาง ฝรั่งป่า ยอป่า ฯลฯ ส่วนตามเขาหินปูนมีต้นจันทน์ผา จันทน์แดง ปรง สลัดได ฯลฯ และมีพืชบางชนิดที่พบเป็นพืชสมุนไพรหายาก เช่น มะพร้าวป่า ชิงชี่ กวาวเครือขาว กวาวเครือแดง ตาลเสี้ยน
2. ทรัพยากรสัตว์ป่าที่สำรวจพบมากกว่า 200 ชนิด เช่น เลียงผา(เป็นสัตว์ป่าสงวน) หมีควาย ค่างแว่น ลิง ค้างคาว เม่น หมาจิ้งจอก เสือปลา เสือไฟ แมวป่า ไก่ฟ้า ไก่ป่า กระรอกหลากสี นกกินปลี นกปรอดหัวจุก นกตีทอง และนกชนิดต่างๆ อีกมากมาย
3. ภูมิประเทศและธรรมชาติที่น่าสนใจเช่น ถ้ำ ที่ราบในหุบเขา แหล่งซับน้ำ ลานหินผุดและซากดึกดำบรรพ์อายุประมาณ 230-280 ล้านปี เช่น ซากปะการัง ซากไบรโอซัว คดข้าวสาร หอยชนิดต่างๆ
กิจกรรมในการท่องเที่ยวตามธรรมชาติที่เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาสมโภชน์มีแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติเช่น ถ้ำ ลานหินผุด ซากฟอสซิล พืชพันธุ์ต่างๆ และสัตว์ป่า กา่รเดินป่าศึกษาธรรมชาติ และที่ได้รับความนิยมอีกอย่างหนึ่งก็คือ การตื่นเช้าชมพระอาทิตย์สาดแสงสีทองในยามเช้าพาดผ่านเทือกเขาพังเหย และพระอาทิตย์ตกดิน บริเวณเขาสมโภชน์
การสำรวจถ้ำที่เขาสมโภชน์ซึ่งมีลักษณะเป็นภูเขาหินปูนมียอดเขาสลับซับซ้อน จึงทำให้พบถ้ำหลายแห่งในพื้นที่ บางถ้ำภายในถ้ำมีหินงอก หินย้อยสวยงาม เช่น
1. ถ้ำพรหมโลก ค้นพบขวานหินขัด ใบหอกสำริด ไหมีหูขนาดใหญ่ และภาชนะดินเผา เป็นโบราณวัตถุสมัยก่อนประวัติศาสตร์
2. ถ้ำหมี ค้นพบขวานหินขัด ภาชนะและเศษภาชนะต่างๆ เป็นโบราณวัตถุสมัยหินตอนปลาย
3. ถ้ำงู หรือ ถ้ำรู หรือ ถ้ำบาดาล เป็นถ้ำอยู่ลึกลงไปในดิน
4. ถ้ำพระอรหันต์ มีหินงอกหินย้อย
5. ถ้ำเพชร ค้นพบเศษภาชนะตามซอกหิน
6. ถ้ำน้ำทิพย์ ภายในถ้ำมีบ่อน้ำขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2 เมตร ลึก 2 เมตร
7. ถ้ำรำวง เป็นสถานที่ใช้รำวง ถวายพญาเทวา พญานาค เพื่อขอฝนให้ตก
8. ถ้ำสิงห์โต มีหินงอกรูปร่างคล้ายหัวสิงโต
นอกจากนี้ยังมี ถ้ำเจดีย์ ถ้ำกระดูกหรือถ้ำคู่ ถ้ำเขาทะลุ ถ้ำหนุมาน ถ้ำมรกต ถ้ำใหญ่ ถ้ำน้ำ ถ้ำลมเย็น ถ้ำค้างคาว ฯลฯ ถ้ำบางแห่งได้เปิดให้นักท่องเที่ยวได้เข้าชม
การเดินป่าศึกษาธรรมชาติเป็นการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ได้มีการจัดทำเส้นทางในการเดินเท้าเพื่อศึกษาธรรมชาติขึ้น 2 เส้นทาง คือ
1. เส้นทางเดินเท้าศึกษาธรรมชาติ พรหมโลก-โสมพันปี ระยะทาง 5,000 เมตร เส้นทางเดินเท้ามีสภาพเป็นป่าเบญจพรรณสลับกับป่าดิบแล้ง เพื่อศึกษาระบบนิเวศป่า
2. เส้นทางเดินเท้าศึกษาธรรมชาิติ จันทน์ผา ระยะทาง 2,500 เมตร เส้นทางเดินเท้ามีสภาพเป็นป่าเบญจพรรณ เพื่อศึกษาเรื่องป่าสมุนไพร
เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาสมโภชน์ถือว่าเป็นแหล่งเรียนรู้ธรรมชาติวิทยาที่หลากหลายและน่าสนใจ นอกจากนี้บริเวณเขาสมโภชน์ยังมีสถานที่ใช้สำหรับฝึกสมาธิปฏิบัติธรรมที่วัดเขาสมโภชน์ วัดถ้ำพรหมโลก และอีกหลายวัดที่อยู่บริเวณเขาสมโภชน์ สำหรับนักท่องเที่ยวทั่วไปสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่สำนักงานเขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาสมโภชน์
โทร. 036-451725