Page 9 - จิตรกรรมฝาผนัง วัดธรรมิการาม อำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี
P. 9
องค์ประกอบของสี (Colour) คือ องค์ประกอบของภาพที่แสดงออกด้วยสี การใช้สี
ในภาพจิตรกรรมไทย เป็นการระบายสีแบน ไม่แสดงแสงเงา การใช้สียังเป็นสิ่งก�าหนดความส�าคัญ
ของภาพได้อีกด้วย เช่น การใช้สีแบ่งสถานภาพของบุคคล ถึงแม้ภาพจิตรกรรมไทยจะนิยมระบายสี
แบนๆ แต่ก็ได้เน้นรายละเอียดของภาพ โดยใช้สีที่เข้มกว่าหรืออ่อนกว่าในส่วนที่เป็นพื้นเพื่อ
ตัดเส้น การจัดวางองค์ประกอบของภาพจิตรกรรมไทยโบราณมีความสัมพันธ์อยู่กับตัวอาคาร
หรือสถาปัตยกรรมนั้นด้วย เนื่องจากภาพจิตรกรรมฝาผนังที่พบในประเทศไทย มีอยู่ในถ�้า
พระสถูป เจดีย์ หรือพระปรางค์ ตลอดจนโบสถ์ วิหาร หอไตร ฯลฯ
การจัดวางภาพจิตรกรรมบนฝาผนัง นิยมแบ่งเนื้อเรื่อง ดังนี้
ผนังหุ้มกลองด้านหน้าพระประธานเหนือขอบประตู เขียนภาพพุทธประวัติตอนมารผจญ
ผนังหุ้มกลองด้านหลังพระประธาน นิยมเขียนภาพไตรภูมิ แต่บางแห่งเขียนภาพพุทธประวัติตอน
พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เปิดโลกทั้งสามให้เห็น ผนังด้านข้างเหนือขอบ
หน้าต่างทั้งสองข้องหรือบนคอสอง นิยมเขียนภาพเทพชุมนุม โดยเขียนเป็นรูปเทพหรือเทวดานั่ง
ประณมมือ เรียงเป็นแถว แต่มีบางแห่งเขียนเป็นภาพพระพุทธรูปประทับนั่งเรียงเป็นแถว ผนังห้อง
ระหว่างช่องหน้าต่าง ผนังส่วนนี้มีพื้นที่ว่างกว้างและสูงพอประมาณ เรียกว่า “ห้องพื้นผนัง”
นิยมเขียนภาพเป็นเรื่องที่จบในห้องเดียวกัน แล้วแต่ว่าช่างจะเลือกเขียนจากเรื่องใด ถ้าเขียนภาพ
เรื่องพุทธประวัติ ก็จะจัดแบ่งเป็นตอนๆ ในแต่ละห้อง หรือเลือกเขียนเรื่อง “ทศชาติชาดก”
ก็จะแบ่งเขียนเป็นห้องละหนึ่งพระชาติ และยังอาจเขียนเป็นตอนๆ จากเรื่องขนาดยาว เช่น
พระเวสสันดรชาดก ก็จะแบ่งเขียนเป็นห้องๆ ละ ๑ กัณฑ์ถึง ๒ กัณฑ์ บานประตู – บานหน้าต่าง
นิยมเขียนภาพทวารบาล และอาจมีลวดลายประกอบ เช่น ลายพันธุ์พฤกษา งานจิตรกรรมได้
สะท้อนถึงความเชื่อทางพุทธศาสนา ในแง่มุมที่ต่างไปจากศิลปกรรมแขนงอื่นๆ งานจิตรกรรม
ได้ถูกถ่ายทอดลงบนพื้นระนาบเรียบ เรื่องราวที่น�ามาเขียนได้รับการออกแบบเพื่อใช้สื่อ
ความหมายตามเรื่องราวในคัมภีร์ โครงสร้างหรือองค์ประกอบของภาพ เป็นสิ่งส�าคัญที่ช่างเขียน
จะต้องค�านึงถึงเป็นประการแรก เนื้อหาหรือเรื่องราว เช่น เรื่องอดีตพุทธ พระพุทธประวัติ
ไตรภูมิ และชาดก จะมีองค์ประกอบภาพที่เหมาะสมเฉพาะเรื่อง เรื่องที่เขียนกับลักษณะ
องค์ประกอบภาพจึงมีความสัมพันธ์กันอย่างชัดเจน (สมชาติ มณีโชติ. ๒๕๖๑. ออนไลน์)
ความเป็นมาของการสร้างงานจิตรกรรมฝาผนังไทยโบราณ
การสร้างงานจิตรกรรมของคนไทยโบราณในอดีตที่พบหลักฐานนั้น ช่างมักจะเขียนภาพ
ไว้ด้านในของโบราณสถาน เช่น พระปรางค์ โดยมีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๒ ถึง กลาง
พุทธศตวรรษที่ ๒๐ พบหลักฐานหลายแห่ง คือที่วัดพระศรีรัตนมหาธาตุลพบุรี วัดพระศรี
| 7
