Page 60 - จิตรกรรมฝาผนัง วัดธรรมิการาม อำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี
P. 60
ในราชส�านักฝ่ายใน ตลอดจนมีหน้าที่ตักเตือนว่ากล่าวพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายใน และพระสนม
ก�านัล ต่อมาในภายหลังได้มีการตั้งต�าแหน่ง ท้าววรคณานันท์ เพิ่มเติม เป็นต�าแหน่งท้าวนาง
สูงสุด ในข้าส�านักฝ่ายใน ท�าหน้าที่ดูแลปกครองข้าราชการส�านักฝ่ายใน ต่างพระเนตรพระกร
รณ ขึ้นตรงต่อเสด็จอธิบดี ซึ่งในภายหลังการปรับโครงสร้างของข้าราชส�านักฝ่ายใน มีผลท�าให้
ต�าแหน่งท้าววรจันทร์ มีอ�านาจบังคับบัญชาราชการรองลงมาจากท้าววรคณานันท์ โดยจาก
ต�าแหน่งท้าววรจันทร์ลงไปจะมีต�าแหน่งท้าวนางอีก ๔ ต�าแหน่ง ได้แก่ ท้าวสมศักดิ์ ว่าการ
พนักงานทั้งปวง เช่นในแผนกจัดเครื่องพระสุธารส และพระศรี เครื่องนมัสการ ดูแลหอพระและ
ปูชนียสถานในราชส�านักฝ่ายใน ท้าวอินทรสุริยา ว่าการห้องเครื่องวิเสท ท้าวศรีสัจจา ว่าการ
โขลนจ�าที่ควบคุมประตูวัง และอารักขาทั่วไป ท้าวทรงกันดาร เป็นผู้บัญชาพระคลังใน
ระดับที่ ๒ มีศักดิ์รองจากคุณท้าวคือ “คุณเฒ่าแก่” ไม่มีบรรดาศักดิ์และราชทินนามเฉพาะ
คงเรียกค�าหน้านามว่า “คุณเฒ่ำแก่” ต่อค�าหน้าชื่อของตนเอง โดยที่ “คุณเฒ่าแก่” มีด้วยกัน
๒ ประเภท
ประเภทแรก คือ เคยเป็นเจ้าจอมในรัชกาลก่อน ๆ เรียกว่า เจ้าจอมเถ้าแก่ มีหน้าที่ฝึกหัด
ข้าราชส�านักฝ่ายใน ประเภทที่สอง คือ ที่มิได้เป็นเจ้าจอม เรียกว่า “คุณเฒ่าแก่” มีหน้าออกไป
ประสานกิจการต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับฝ่ายหน้า (ข้าราชการที่เป็นผู้ชาย)
ระดับที่ ๓ มีศักดิ์รองจาก “คุณเฒ่าแก่” ลงไปคือ “จ่ำ” มีราชทินนามตามต�าแหน่งด้วย
ระดับที่ ๔ เป็นเสมียน-พนักงาน (พนักงานผู้มีหน้าที่รักษาพระทวารประตูวัง และดูแล
รักษาความเรียบร้อยในเขตพระราชฐานเยกว่า “โขลน”)
ในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ มีการตรากฎหมายซึ่งเรียกว่า พระไอยการต�าแหน่ง
นาพลเรือน ก�าหนดศักดินาผู้ด�ารงบต�าแหน่งข้าราชการฝ่ายใน ซึ่งใช้ต่อมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์
ว่าต�าแหน่งใดควรมีศักดินาเท่าไร และมีราชทินนามว่าอย่างไร ตัวอย่างเช่น ท้าววรจัน ศักดินา
๑๐๐๐ เป็นที่สมเด็จพระพี่เลี้ยง (หมายถึง พระพี่เลี้ยงกษัตริย์หรือพระราชโอรส-ธิดาชั้นสมเด้จ
เจ้าฟ้า) ท้าวอินสุเรนทร์-ท้าวศรีสุดาจัน-ท้าวอินทรเทวี-ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ๔ ต�าแหน่งนี้เป็น
พระสนมเอก ศักดินาคนละ ๑๐๐๐ ท้าวสมศักดิ์-ท้าวโสภา ๒ ต�าแหน่งนี้ท�าหน้าที่ฉลองพระโอษฐ์
เชิญพระราชโองการพระราชกระแส แจ้งต่อไปยังรับบรมราชโองการหรือผู้รับ รับสั่งนั้น ๆ
ท้าวศรีสัจจา มีหน้าที่ยังคับบัญชาจ่าโขลนทวารบานไพชยนต์ (ผู้รักษาประตูพระที่นั่งและ
พระราชวัง) ศักดินา ๑๐๐๐ ท้าวอินสุริยา ว่าการวิเสทหลวง ศักดินา ๑๐๐๐ ท้าวทรงกันดารมีหน้า
ที่บังคับบัญชาคลังเงิน-ทอง ผ้าแพรพรรณ เครื่องทองขาว เครื่องทองเหลือง ศักดินา ๘๐๐ นาง
เฒ่าแก่ หรือ คุณเฒ่าแก่ มีหน้าที่บังคับบัญชาควบคุมการปฏิบัติงานของโขลนทวารบานไพชยนต์
ในต�าแหน่งรองท้าวศรีสัจจาถือศักดินา ๖๐๐ จ่าก้อนแก้ว-จ่าก้อนทอง-จ่าราชภักดี-จ่าศรีพรม
๔ ต�าแหน่ง ท�าหน้าที่เป็นหัวหน้าโขลน ดูแลรักษาพระทวารประตูวัง และดูแลรักษาความสงบ
58 |
