วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ

วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ

     วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ เป็นวัดร้างตั้งอยู่หลังสถานีรถไฟลพบุรี   ในเนื้อที่ประมาณ 20 ไร่ เป็นวัดใหญ่และมีความสำคัญทาง   ประวัติศาสตร์ และโบราณคดีมากวัดหนึ่งมีโบราณสถานที่สำคัญต่าง ๆ มากมาย   พระปรางค์องค์ใหญ่ตั้งอยู่ประมาณกึ่งกลางของ พื้นที่มีเจดีย์และปรางค์องค์เล็ก ๆ   สร้างล้อมรอบมีระเบียบคตถึงสองชั้น วัดนี้เริ่มสร้างตั้งแต่เมื่อใดนั้น   ไม่ปรากฏหลักฐานที่แน่ชัด แต่ในสมัยอยุธยาปรากฏหลักฐานว่า   สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์ ได้ทรงปฏิสังขรณ์คราวหนึ่งและรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์ได้ทรง   ปฏิสังขรณ์อีกครั้งหนึ่ง   แต่จากการศึกษา ศิลปสถาปัตยกรรมและศิลปประติมากรรม ที่ปรากฏในวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ พอจะกำหนด   อายุโบราณสถานต่าง ๆ ในวัดพระศรีรัตนมหาธาตุได้ว่า

      ปรางค์ประธานองค์ใหญ่ ก่อด้วยศิลาแลงตั้งแต่ฐานถึงหน้าบันเหนือขึ้นไป เป็นอิฐจนถึงยอด   ตอนหน้าปรางค์มีมุขยื่นออกมา มีผู้กำหนดอายุไว้ว่า พระปรางค์ได้สร้างขึ้นสองรุ่น   รุ่นแรกสร้างราว พ.ศ. 1600 แล้ว พังเหลือแต่ฐาน   ภายหลังจึงสร้างองค์ปรางค์ที่เห็นอยู่ทุกวันนี้ขึ้นเป็นรุ่นที่สองในราว พ.ศ. 1800   เป็นปรางค์ที่ผิดไปจากแบบปรางค์เขมรแต่คงอิทธิพลศิลปเขมรแบบบายนอยู่ ที่เห็นขัดคือ   ลวดลายปูนปั้นตกแต่งแต่องค์ปรางค์   จึงเข้าใจว่า ปรางค์องค์ที่เห็น ได้สร้างขึ้นเมื่อคนไทยมีอำนาจในภูมิภาคแถบนี้แล้ว

     ปรางค์องค์เล็ก ที่มีภาพเขียนสีภายใน   เป็นปรางค์ที่ต่างกับปรางค์แบบอยุธยา ตอนต้น คือ   ยังไม่ทำเป็นปรางค์รูปทรงผักข้าวโพด   และยอด ยังคงแกะสลักเป็นบัว ไม่ได้นพศูรย์เข้าใจว่าคงจะมีอายุรุ่นเดียวกับปรางค์ประธานองค์ใหญ่คือพุทธศตวรรษที่   18 เช่นกัน ภายในปรางค์ มีรูปเขียนด้วยสีฝุ่น เป็นรูปพระพุทธเจ้าและพระสาวก   เป็นจิตกรรมฝาผนังยุคต้นที่น่าสนใจมาก

     วิหารเก้าห้อง และวิหารหรือโบสถ์อื่นอีก 2 หลัง   เป็นลักษณะสถาปัตยกรรมแบบสมเด็จพระนารายณ์โดยเฉพาะคือ   ลักษณะวงโค้ง ตรงประตูและหน้าต่าง ซึ่งทำเป็นแบบโค้งแหลมและโค้งมน   ซึ่งได้รับอิทธิพลจากช่างต่างประเทศ

     เจดีย์รายและปรางค์ ที่อยู่ภายนอกเขตระเบียงคตชั้นนอก เป็นลักษณะสถาปัตยกรรมแบบอยุธยายุคต้น   ส่วนเจดีย์ตั้งอยู่ระหว่างระเบียงคตชั้นในและ ชั้นนอกเช่น เจดีย์มีบัวปากฐาน   เป็นรูปกลีบบัวรอบองค์ระฆัง หรือเจดีย์ที่มีรูปทรงเป็นฐานสิงห์   เจดีย์ย่อมุมไม้สิบสองเป็นเจดีย์ แบบอยุธยาตอนปลาย   ที่เข้าใจว่าคงได้สร้างขึ้นพร้อมกับการบูรณะปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนมหาธาตุครั้งใหญ่ในรัชสมัยสมเด็จ   พระนารายณ์ จึงกล่าวได้ว่าวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ   ได้มีการก่อสร้างซ่อมแซมเพิ่มเติมซ่อมกัน หลายครั้ง นับตั้งแต่พุทธศตวรรษ ที่ 16   เป็นต้นมา และได้รับการสร้างเสริมครั้งใหญ่ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช   เข้าใจว่าหลังรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์ เมืองลพบุรีลดความสำคัญลง   และวัดพระศรีรัตนมหาธาตุเป็นวัดใหญ่จึงไม่มีผู้ใดดูแลรักษาจึงต้องถูกทิ้งร้าง