Page 72 - วารสารวัฒนเทพ (วารสารรายปี ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 เมษายน 2564 - มีนาคม 2565)

การสรางสรรคลวดลายทองรดน้ำบนพื้นระนาบ

โดยใชเทคนิคซิลคสกรีน

1
ณฤทธิ์ ประจงแตง4
ความเปนมาและความสำคัญของปญหา
ลายรดน้ำ เปนงานประณีตศิลปแขนงหนึ่งของศิลปกรรมไทยที่มีคุณคาสูงยิ่ง
กระบวนการเขียนลายรดน้ำตองอาศัยความละเอียดพิถีพิถันทุกขั้นตอน เชนการออกแบบ
การเขียนลาย ถมลาย เช็ดรัก ปดทอง ตลอดจนการลางน้ำใหเหลืออยูเฉพาะสวนที่เปนตัว
ลาย จากกรรมวิธีทำใหเกิดลวดลายดวยการปดทองรดน้ำ จึงนิยมเรียกกันวา ลายรดน้ำ ภาพ
ลายรดน้ำ มักจะประกอบดวยลวดลายตางๆ เขียนเปนรูปรางมากกวาเขียนเปนรูปทรงหรือ
เขียนเปนภาพสามมิติแบบเหมือนจริง สวนที่เปนภาพตัวพระ ตัวนาง ยักษ ลิง เปนตน มักมี
พื้นที่นอยกวาสวนที่เปนตัวลาย (สนั่น รัตนะ. 2548: 10) งานชางประเภทลายรดน้ำนี้เปน
งานออกแบบสรางสรรคความงามอยางหนึ่งที่ชางเขียนไทยใชตกแตงสิ่งของตางๆ โดยทำสืบ
ทอดตอเนื่องกันมาเปนเวลานานแลว อาจอนุมานไดวาเริ่มทำสืบทอดกันมาตั้งแตสมัยกรุง
สุโขทัย จากขอความจดหมายเหตุเรื่องพระราชไมตรีระหวางพระเจากรุงสยามกับพระเจา
แผนดินจีนในรัชสมัยพอขุนรามคำแหง และการลงรักปดทองศิลปกรรม เชน พระพุทธรูป
และเครื่องไมแกะสลัก เปนตน (จุลทรรศน พยาฆรานนท. 2516: 6-7) ผลงานลายรดน้ำชิ้น
ที่ไดรับการยกยองมากที่สุดวางามยอดเยี่ยม คือ ตูพระธรรมวัดเซิงหวายในสมัยอยุธยาตอน
ปลาย (ศิลป พีระศรี. 2503: 15) ที่ น ณ ปากน้ำ ไดกลาววาสมัยนี้เปนชวงที่ศิลปะเบง
บานอยางสุดขีด หรือจุดที่เลยคลาสสิคออกไปแลว (น ณ ปากน้ำ [นามแฝง]. 2524: 12)
เมื่อกลาวถึงสภาพปญหาดานงานศิลปะและวัฒนธรรมในงานประณีตศิลปของไทย
ที่เกี่ยวของกับลายรดน้ำดังกลาวขางตน ที่เกิดขึ้นในปจจุบัน สวนใหญมักจะพูดถึงการสูญเสีย
ทางศิลปะและวัฒนธรรมทองถิ่น ภูมิปญญาทองถิ่น รวมทั้งงานประณีตศิลปบางแขนงวิชา
จากการถูกกลืนวัฒนธรรมจากกระแสวัฒนธรรมหลักที่มีอิทธิพลเหนือกวา เชน วัฒนธรรม
จากตะวันตก วัฒนธรรมเกาหลี วัฒนธรรมญี่ปุน ในเรื่องการใชชีวิตประจำวัน การกินอยู
ภาษาพูด การแตงกาย ฯลฯ ทำใหวัฒนธรรมรองหรือวัฒนธรรมยอยถูกกลืนหายไปอยางชาๆ
สาเหตุจากการถูกละเลยทอดทิ้ง ขาดการเรียนรู และสืบทอด รวมทั้งงานจิตรกรรมประเภท
ลายรดน้ำนี้ก็เชนเดียวกัน จัดเปนงานประณีตศิลปที่สูงคายิ่งอยางหนึ่งของไทยเรามาชานาน
แตบัดนี้ไดกลายเปน ”ของโบราณ” ไปเสียแลว เพราะขาดคนเอาใจใส ถึงแมวามีคนรู
กระบวนการทำและรูคุณคา ความหมายและลักษณะที่แทจริงของการทำลวดลายทองรดน้ำ
แตยังคงมีจำนวนนอยมาก

1 อาจารยสาขาวิชาศิลปกรรม คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏเทพสตรี

64